29.12.2020
Kleinood & Grootzeer. Hoe een 'kleine' uitgeverij toch 'groot' kan zijn
Kleinood & Grootzeer is een kleine uitgeverij die hoofdzakelijk poëziebundels publiceert. De uitgever Gerrit Westerveld zorgt voor de vormgeving en maakt alle bundels met de hand. Naast de reguliere publicaties worden er af en toe losbladige, bibliofiele uitgaven gemaakt in een kleine oplage.
Poëzie-Centraal sprak met uitgever en vormgever Gerrit Westerveld.Hij studeerde eind jaren zestig vrije en toegepaste grafiek aan de Akademie voor Beeldende Kunst en Kunstnijverheid (Arnhem), waar ook de Nederlandse Nul-beweging ontstond. Hij ontwikkelde zijn grafisch werk onder invloed van de Duitse Informel en de Franse Nouvelle Peinture.
P-C: Bergen op Zoom is een relatief kleine stad, maar toch heeft ze in de loop van haar geschiedenis heel wat literaire activiteit ontplooid. Op een bepaald moment beslis je dan dat er toch nog plaats is voor een nieuwe uitgeverij. Kan je ons iets vertellen over het ontstaan van Kleinood & Grootzeer?
GW: Bergen op Zoom heeft op literair gebied wel het een en ander voortgebracht. Als auteur is daar Anton van Duinkerken dé auteur die later professor literatuur werd aan de universiteit van Nijmegen. Hij is in Bergen op Zoom op de markt levensgroot in brons nog steeds aanwezig.
Er zijn de laatste decennia diverse uitgeverijtjes actief (of geweest) in Bergen op Zoom. Op poëtisch gebied bijvoorbeeld uitgeverij WEL en Doorgeverij Zinderend. Zo ook Kleinood & Grootzeer.
Verder heeft de ligging van Bergen op Zoom voor Kleinood & Grootzeer een rol gespeeld doordat het dicht bij Vlaanderen is en de contacten daardoor snel gelegd waren met de Vlaamse auteurs.
Uitgeverij Kleinood&Grootzeer is min of meer toevallig ontstaan. Voor mijn vriend, Adriaan Verkade, die een serie limericks had geschreven, had ik daarvan als verjaardagscadeau een geïllustreerde bundel gemaakt. Om het "net echt" te maken had ik daarvoor de uitgeversnaam Kleinood & Grootzeer bedacht. Dat viel bij meerdere mensen in de smaak en daardoor kreeg ik vragen om voor andere dichters ook een bundel te maken. Zo werd het van lieverlee een officiële uitgeverij van vooral poëzie, met af en toe een uitgave waar de beeldende kunst de hoofdrol speelde.
P-C: In het fonds van Kleinood & Grootzeer vinden we zowel Vlaamse als Nederlandse auteurs, maar toch ook vertaalde poëzie terug. Hoe wordt de fondsvorming bepaald?
GW: Uitgeverij Kleinood & Grootzeer kreeg in het begin regelmatig manuscripten aangeboden op voorspraak van dichters die al een bundel bij de uitgeverij hadden gepubliceerd. Al snel werden regelmatig ongevraagd manuscripten aangeboden, veel meer dan praktisch uitvoerbaar was en is. Als vormgever voelde ik me zeker van mijn kunnen, maar inhoudelijk had ik literaire ruggensteun nodig. Die kreeg ik van mijn vrienden Bert Bevers (dichter) en Wim van Til (dichter en oprichter van het Poëziecentum Nederland). Ik maak een voorselectie en die leg ik voor aan Bert en Wim en zij adviseren mij met wie ik doorga. Zij behoeden mij voor uitglijers.
Inmiddels zijn er ongeveer net zoveel Vlaamse auteurs als Nederlandse auteurs in de stal van Kleinood & Grootzeer.
Wat de vertaalde poëzie betreft ben ik veel dank verschuldigd aan Willem M. Roggeman, die een enorme literaire vrienden- en kennissenkring heeft en een aantal buitenlandse dichters voordroeg en vertaalde in het Nederlands. Dichters die in hun eigen land tot de top behoren maar niet of nauwelijks in het Nederlands vertaald zijn.
P-C: Vormgeving is sowieso een aandachtspunt van de uitgeverij. Elke publicatie krijgt een fraai coverbeeld en de meeste bundels bevatten ook binnenin nog één of meerdere afbeeldingen. Naast de reguliere uitgaven omvat het fonds echter ook leporello’s en luxe-uitgaven. Hoe beslis je of een boek in aanmerking komt voor een luxe-editie of een leporello?
GW: Jazeker de vormgeving vind ik heel belangrijk. Dat is ook mijn invalshoek binnen de uitgeverij. Daarom hanteer ik een aanpak zodat je onmiddellijk ziet dat het een Kleinood & Grootzeer-uitgave is. Zeker wat de reguliere dichtbundels betreft. Daar ligt een strenge basis aan ten grondslag, waarbinnen toch een grote diversiteit mogelijk is. De typografische aanpak is daarin een belangrijk beeldmiddel met dank aan mijn oud-docent aan de academie, wijlen Jan Vermeulen.
De leporello's en luxe-uitgaven komen meestal op een andere manier tot stand. Dat gebeurt vaak voor speciale gelegenheden, gebeurtenissen of contacten. Soms ook uit persoonlijke behoefte.
P-C: Het is een vraag die je eigenlijk niet mag stellen aan een uitgever, maar we wagen het er toch op: op welke publicatie uit het fonds ben je het meest trots?
GW: Ik ben er trots op dat ik als kleine uitgever met de "reguliere" uitgaven zo'n sterke reeks heb opgebouwd dat die bij poëzieliefhebbers meteen als K&G-uitgave herkend wordt. Het ligt een beetje voor de hand, maar het "meest" trots ben ik op de "luxe-uitgaven" omdat ik daarop persoonlijk nog sterker mijn stempel kon drukken. Zoals bijvoorbeeld Ontmoet de dichter..., 50 dichters met 50 prenten van Gerrit Westerveld; Jan Wessendorp schilder, diverse auteurs; Equinox een cassette met 8 gedichten van Richard Foqué in het Nederlands en het Engels met 8 kleuretsen van André Goezu; en de beeld-leporello's van mijzelf, Gerrit Westerveld, die zonder tekst meer autonome grafische werken zijn.
P-C: 2020 was voor heel wat sectoren niet het makkelijkste jaar. Ook heel wat mensen die actief zijn in de culturele en literaire sector kenden heel wat hoofdbrekers. Heeft de Corona-crisis een invloed op Kleinood & Grootzeer?
GW: De Corona-crisis heeft wel degelijk invloed gehad op Kleinood & Grootzeer. Er konden geen openbare presentaties gehouden worden van nieuwe dichtbundels. Terwijl die presentaties van groot belang zijn omdat andere methodes om een bundel te promoten meestal te kostbaar zijn. Dat betekende een forse handicap voor de in het afgelopen jaar verschenen bundels. Als pleister op de wonde beleefde de laatste uitgave Marmer van Henk van Zuiden toch binnen een maand na verschijnen een tweede druk.
P-C: Welke concrete plannen heeft de uitgeverij voor 2021? Zijn er ook nog dromen die je graag zou verwezenlijken?
GW: De plannen voor 2021 zijn nogal ongewis. Er is een ruim aanbod van manuscripten. Dat is niet het probleem. Hopelijk normaliseert de situatie sneller dan ik verwacht. Daarna kan ik dan mijn plannen opnieuw afstemmen en een andere manier van werken vinden, zonder een strakke regelmaat. Waarschijnlijk ga ik vooral met autonoom werk aan de gang en laat de crisis overtrekken.
Een dromer ben ik niet. Dus ik laat de werkelijkheid de richting aangeven waar ik naartoe ga. Mijn hele leven zijn er personen en zaken op mijn pad gekomen waarmee ik verder kon. Dat zal nu ook weer gebeuren. Eerst maar zien dat ik een Covid-19 vaccinatie te pakken krijg.
P-C: Gerrit Westerveld, bedankt voor dit gesprek.